Tay Bắn Tỉa Ở Sarajevo
Chương 49: Phiên ngoại: Đất khách

Người thanh niên đầy mỏi mệt, lên xe chưa lâu đã nghiêng đầu ngủ mất. Nếu cô gái ngồi cạnh không đánh thức thì thanh niên đã bỏ qua trạm cần xuống.

"Nhanh lên, qua con sông nhỏ phía trước là anh xuống được rồi." Cô gái nói với cậu chàng bằng giọng tiếng Anh cứng nhắc.

Thanh niên vừa xoa mắt vừa nói cảm ơn: "Cảm ơn cô."

Cô gái thấy thanh niên mặc một bộ quân phục cũ, vô cùng tò mò: "Anh không phải người Ý? Sao lại tới nơi này?" Khách du lịch đều đến Roma hoặc Venezia, rất ít ai đến vùng nông thôn hẻo lánh này.

Thanh niên không trả lời ngay mà lấy bao thuốc ra, sắp châm thuốc thì lại thấy không ổn: "Tôi hút thuốc ở đây được chứ?"

Sự lịch thiệp của thanh niên đã khiến cô gái thấy rất vui: "Không sao, anh cứ hút đi. Cho tôi một điếu được chứ?"

Hai người cùng châm thuốc, lúc này thanh niên mới nói: "Tôi đến từ Bosnia và Herzegovina. Cô có biết đó là nơi nào không?"

Cô gái lắc đầu, thanh niên mỉm cười: "Ngay bên cạnh Ý, một quốc gia rất nhỏ. Nước tôi vừa kết thúc chiến tranh, trước kia tôi là quân nhân, bây giờ xuất ngũ, tôi tới đây nhờ vả bạn bè." [1]

[1] Tháng 11 năm 1995, Serbia, Croatia và Bosnia-Herzegovina ký thỏa thuận hòa bình Dayton, chiến tranh Bosnia-Herzegovina chấm dứt.

Cô gái nghe chàng thanh niên nói đã từng ra trận thì lập tức tỏ ra tôn trọng: "Vậy thì anh giỏi thật, chào mừng anh đến với Ý."

Thanh niên bắt tay cô gái: "Tôi là Valter, rất vui được gặp cô."

Xe khách dừng lại trước bờ sông, Valter mang hành lý xuống xe. Không khí trong lành thoáng lướt qua mặt, cậu chàng hít một hơi thật sâu, lúc này mới chính thức để ý đến phong cảnh nơi đất khách. Xa xa có dãy núi trải dài, đầu hướng phía Bắc, đuôi tựa về Nam, nhành lá mùa xuân rủ xuống, còn có trang viên trồng nho xanh mướt bạt ngàn, nông dân chải chuốt mái đầu xanh ấy vô cùng chỉnh tề, lá dây leo bay phấp phới, đợi đến mùa thu hoạch, khắp cả ngọn núi sẽ đều là mùi quả nho.

Đã rất lâu rồi Valter không nhìn thấy phong cảnh xanh tươi dễ chịu như thế. Đầu óc cậu chàng vẫn dừng lại ở bức tường cháy đen, lớp sơn khô vàng, cây cối đầy khói bụi ở Sarajevo. Chiến tranh ba năm, đến nước mũi còn xanh hơn những khu rừng bị lửa đạn tàn phá.

Một chiếc mui trần rất xinh đẹp đi trên con đường bên cánh đồng rồi dừng lại cạnh Valter.

Người lái xe tháo kính râm ra rồi huýt sáo: "Valter! Này!"

Valter sáng bừng mắt lên, "Linne!" Cậu chàng buông hết hành lý rồi ôm lấy Linne: "Gặp được anh thật vui quá, Linne."

Đã 4 năm trôi qua kể từ khi họ từ biệt ở sân bay Sarajevo. Linne cũng rất nhớ cậu chàng: "Nhận được điện thoại của cậu, tôi với Reto mừng rơn lên được. Từ lúc bắt đầu chiến tranh là chúng tôi đã muốn liên lạc với cậu, may mà cậu còn sống. Chúng tôi đang rất cần nhân lực, cứ mong cậu tới đây mãi."

Linne giúp Valter xếp hành lý lên cốp xe, hai người vừa lên xe vừa tán gẫu.

"Tôi thực sự không tìm được việc làm trong nước, kinh tế Bosnia sụp đổ hoàn toàn rồi, đến cả Allah cũng không cứu nổi, cứ tiếp tục như vậy thì tôi chỉ còn nước bị chết đói, bất đắc dĩ mới phải gọi cho các anh." Valter hơi ngượng ngùng, nói là đi nhờ vả, thực chất là cậu chàng đi chạy nạn.

Linne cũng không khách sáo: "Cậu còn khách sáo với chúng tôi làm gì. Làm gì có quốc gia nào không sụp đổ nền kinh tế sau khi đánh nhau cái kiểu đó? Còn sống là tốt rồi, cậu yên tâm, một phần cơm của cậu thì chúng tôi vẫn cung cấp được. Việc kinh doanh của trang viên rất ổn, cậu sẽ thích cuộc sống ở đây thôi."

Valter nhìn vườn nho như kéo dài vô tận: "Tất cả chỗ này đều là sản nghiệp của các anh sao?"

"Đúng vậy. Ngài thượng tá của cậu thích ăn dày, ổng thu mua rất nhiều đất vườn của người khác."

"Trên đường tới đây tôi có nghe nói, các anh là người nổi tiếng ở đây. Hàng năm mỗi mùa thu hoạch đều kiếm được rất nhiều tiền."

"Tiền chỉ là phụ, chủ yếu là cuộc sống ở đây yên bình và lành mạnh, tốt cho sức khỏe và tâm lý."

Valter nhận ra được họ sống rất tốt, Linne trông y như một cậu ấm con nhà giàu có: "Vậy anh có quen không? Sống nơi đất khách quê người, đôi khi anh vẫn nhớ về Serbia chứ?"

Valter vừa mới xuất ngoại mà đã sinh ra cảm giác nhớ nhà, đối với một cuộc sống xa lạ, cậu chàng vẫn hơi sợ hãi.

Linne trấn an: "Tuy nơi đây không phải quê nhà nhưng tôi rất yêu những người ở đây, nó chính là nhà của tôi." Cậu vỗ bả vai Valter: "Sau này cũng chính là nhà của cậu."

Không khí dọc đường đi rất mát mẻ. Nửa giờ sau, bọn họ tới dinh thự phía cuối trang viên --- thay vì nói là dinh thự, nó giống một tòa lâu đài hơn --- Tuy Valter biết tình huống kinh tế của họ rất khấm khá, nhưng cậu không ngờ lại giàu có đến thế, tòa lâu đài tường trắng ngói đỏ này chẳng khác gì cung điện của giáo hoàng, còn nguy nga tráng lệ hơn cả sở chỉ huy cũ của Reto ở Sarajevo. Valter biết tỏng đây là phong cách của Reto, cho dù đã tới Ý thì ngài thượng tá đáng kính vẫn thích những thứ xa hoa y như lúc trước.

"Reto tốn không ít công sức để xây toà công trình này." Linne nửa đùa nửa hờn giận: "Lần nào tôi cũng trêu ổng là công chúa ngủ trong lâu đài. Lát nữa cậu nhìn thấy là hiểu, tôi chưa từng thấy ông nông dân nào suốt ngày ăn mặc chẳng khác gì nữ vương Anh Quốc như thế."

Đang nói chuyện, "nữ vương" đã lên sàn. Thực ra cách ăn mặc của Reto không phô trương như lời Linne nói, hơn nữa Valter phải thừa nhận rằng, người đàn ông này mặc đồ lụa vô cùng lịch thiệp và đẹp đẽ: "Valter, chào mừng cậu tới đây."

Valter bắt tay với hắn: "Thượng tá, rất vui được gặp ngài."

Reto hôn Linne một cái trước mặt cậu chàng: "Em yêu, một tiếng không gặp nhau, trông em càng thêm rực rỡ."

Linne trợn mắt trắng, kéo tay Valter: "Sắp tới bữa tối rồi, hôm nay có sườn cừu nướng, cậu ăn cùng chúng tôi đi."

Đừng nói sườn cừu nướng, mấy năm nay Valter còn chưa từng trông thấy cừu. Thậm chí cậu chàng không tính được đã bao lâu mình không được ăn thịt. Chiến tranh chưa kéo dài mấy tháng, liên minh Croatia và Bosnia-Herzegovina đã tiêu đời, không có sự ủng hộ của Croatia nữa, Bosnia-Herzegovina càng thêm túng quẫn. Người Bosniak lấy trứng chọi đá, ngay cả vấn đề lương thực cho quân lính cũng trở nên nan giải, ba năm về sau gần như dựa dẫm hoàn toàn vào lương thực cứu trợ của Liên Hợp Quốc. [2]

[2] Tháng 4 năm 1995, bộ đội vũ trang tộc Serb và Quân đội Nhân dân Nam Tư bao vây Sarajevo, mở màn nội chiến Bosnia-Herzegovina. Sau khi chiến tranh nổ ra không lâu, liên minh Bosnia-Herzegovina và Croatia đã sụp đổ.

"Cuối cùng vẫn phải dựa dẫm người ngoài. Nếu không có NATO viện trợ thì không biết còn phải đánh bao lâu nữa." Valter lắc đầu thở dài, vừa nhai thịt vừa nói: "Sau đó Sarajevo cắt hết nguồn nước, sáng nào cũng phải đi một đoạn đường dài tới điểm tập trung để múc nước, phẫn nộ nhất là còn có lính bắn tỉa phục kích xung quanh, tùy tiện bắn chết dân thường. Hơn một nửa người chết đều là người già và phụ nữ, thậm chí có xác không ai đến nhận. Nói ngắn gọn, không đi múc nước thì chết khát, đi ra ngoài cũng bị bắn chết."

Linne lấy rượu nho tự ủ ra: "Uống chút rượu rồi nói tiếp. Chúng tôi chỉ xem tin tức trên TV, không hỏi thăm được tình huống cụ thể, ở đây cũng chỉ biết lo lắng suông. Rốt cuộc là chết bao nhiêu người?"

"Ít nhất hơn 500 nghìn," Valter uống cạn rượu: "Thôi, lúc dùng bữa không nên nói mấy chuyện này."

Linne và Reto liếc nhìn nhau, hai người đều nhận ra sự thay đổi của Valter sau cuộc chiến. Cậu lính cần vụ từng đáng yêu và thành thật giờ đã chững chạc hơn nhiều. Trưởng thành đương nhiên là tốt, nhưng những đau thương đã trải qua thì e rằng chỉ mình Valter mới hiểu được.

Cậu lính cần vụ lo mình phá hủy bầu không khí: "Cũng có việc vui, tôi tham gia đào đường hầm để vận chuyển vật tư, còn cứu được rất nhiều nạn dân. Hệ thống giao thông của Sarajevo tê liệt hoàn toàn, thời điểm gay go nhất thì ngay cả quân đội cũng không truyền tin tức được ra ngoài. Sau đó họ nói, dù sao bị bao vây ở đây cũng chết, thà rằng cược một ván, dùng cách cũ kỹ và ngu ngốc nhất --- Đào địa đạo! Chúng tôi gọi tất cả mọi người lại, không dùng máy móc đào vì sợ tộc Serb phát hiện ra, đành lấy xẻng đào, bất kể ngày đêm, rốt cuộc tới được sân bay, liên hệ được với lực lượng giữ gìn hòa bình của Liên Hợp Quốc, vậy nên vật tư mới được đưa vào."

Linne cụng ly với cậu chàng: "Làm tốt lắm!"

"Holly đi ra từ chính địa đạo đó, cô ấy thực sự không ở lại nổi nữa nên tìm tôi hỗ trợ để đưa cô ấy ra ngoài. Tôi hôm đó chúng tôi đưa cô ấy ra khỏi địa đạo, Holly đã bình an về tới Serbia."

"Sau khi về nhà cô ấy có viết thư cho tôi, năm nay chắc con cô ấy cũng một tuổi rồi, còn nói muốn cảm ơn anh."

"Cảm ơn làm gì? Đều nên làm cả thôi."

Linne vừa nghe Valter nói thì không khỏi áy náy. Trước khi đi tuy rằng cậu và Reto đã dự đoán được tình hình của Bosnia-Herzegovina sẽ không chuyển biến tốt đẹp, nhưng hai người không ngờ tiếp sau đó lại là cuộc chiến kéo dài đằng đẵng ba năm. Họ đã sớm tới Ý để bắt đầu cuộc sống nhàn tản, tránh được kiếp nạn, nhưng Valter và người dân Nam Tư vẫn không tránh được nỗi khổ chiến tranh. Không thể góp một phần công lao khi đồng bào gặp gian khó, Linne cảm thấy vô cùng day dứt.

"Nghĩ gì thế?" Có người ôm lấy cậu từ phía sau. Hơi thở ấm áp sau khi tắm của chồng cậu thoảng qua gò má Linne: "Em không vui."

Linne nhìn hắn qua kính thủy tinh in bóng màn đêm: "Em nghĩ, liệu chúng ta đã sai khi để Valter phải đối mặt một mình với cuộc chiến ấy hay chăng."

Reto cảm thấy cậu suy nghĩ quá nhiều: "Em yêu, em không phải thánh thần, em không lo liệu được tất cả mọi thứ. Tham gia chiến đấu hay không, cuộc chiến sẽ trở thành thế nào, thắng hay thua, hãy giao cho những người nên quan tâm đến nó. Chúng ta chỉ có thể cố hết sức để sống sót mà thôi."

Linne quay đầu lại hôn hắn. Vị chua nhẹ của rượu nho khiến cậu nhớ tới mùi khói thuốc súng trên chiến trường, bọn họ đã rời xa chiến tranh khá lâu, vị chua chát ấy cũng chỉ còn được nếm khi thưởng thức rượu nho.

"Xem ra hương vị của rượu còn có thể cải tiến." Reto trêu chọc: "Tôi vẫn thích vị ngọt một chút hơn."

Linne cười không đáp, cậu bưng ly rượu ngồi trước giường, cởi bỏ áo ngủ dưới ánh nhìn chăm chú của chồng mình. Cơ thể đẹp đẽ dẻo dai của tay bắn tỉa vẫn được duy trì trong mấy năm nay, lại thêm công việc lao động ở nông trường và ánh nắng ấm áp của đất Ý, thân hình cậu càng đẹp đẽ theo hướng cổ điển của các dũng sĩ Roma. Cậu đổ phần rượu còn lại xuống cổ, nước quả mọng chảy thành vệt đỏ tươi đẹp trên lồng ngực, cậu ngửa người ra, khẽ cười nhìn chồng mình.

Trong nháy mắt, Reto như trở về khoảnh khắc đầu tiên họ gặp nhau, khi ấy Linne cũng như vậy, nửa người đẫm máu, suýt chút nữa hắn đã tưởng mình gặp một yêu tinh.

"Lại đây." Linne duỗi chân câu lấy chân Reto.

Reto nhận lấy ly rượu rồi đặt trên tủ đầu giường, quỳ giữa hai chân Linne để liếm rượu trên người cậu. Rượu nho lúc này không chỉ có vị chua, còn có hương vị ngọt ngào giống như cơ thể này đã tỏa ra ma thuật nào đó có thể biến nước thành mật ong. Hắn đã rất quen thuộc với cơ thể của Linne, nhưng mỗi lần thăm dò hắn đều thấy nơm nớp lo sợ, giống như một nhà thám hiểm luôn giữ được lòng hiếu kỳ, hắn đã được chứng kiến phong cảnh tuyệt trần của đại lục ấy nhưng vẫn chờ mong những bất ngờ đầy vui vẻ. Hắn vô cùng yêu đại lục đó, giống như hắn yêu thương chính sinh mệnh này.

Linne được bao lấy bởi khoang miệng ấm nóng, chọc thẳng vào cổ họng, cậu không nhịn được thở dài một tiếng đầy thỏa mãn. Linne vươn tay ra xoa tóc chồng mình như cổ vũ lại như an ủi, khích lệ hắn nuốt dương v*t vào sâu hơn.

Chẳng ai ngờ được "kỹ năng miệng" của vị thượng tá quân chính phủ Bosnia-Herzegovina này lại tốt đến thế, cổ họng co rút tự nhiên, kẹp chặt cực kỳ thoải mái. Linne tự nhận không phải là người chưa từng va chạm xã hội, nhưng kể cả quân kỹ trong quân doanh so ra cũng kém cái miệng của Reto.

"Anh yêu..." Linne vô thức than thở: "Nếu không có anh, em biết phải làm sao đây..."

Trả lời cậu là một tiếng cười khẽ. Reto vừa hôn vừa cởi nốt quần ngủ của Linne, vừa muốn đẩy cậu xuống thì Linne đã xoay người cưỡi lên người Reto. Linne không cho Reto thời gian phản ứng, tách hai chân ra ngồi lên thắt lưng hắn, cậu nâng mông lên rồi nuốt lấy dương v*t đã cương cứng một nửa của chồng mình.

Dưới ánh đèn đêm, chỗ riêng tư của tay bắn tỉa vừa lõa lồ lại vừa sạch sẽ, lông chỗ đó đều cạo hết --- đây cũng là để thỏa mãn sở thích của chồng cậu --- Vật phía trước cũng to lớn chẳng kém cỏi Reto là bao, bởi vì mới được khẩu giao nên ngẩng lên cao đầy khí thế.

"Bôi trơn!" Reto sợ cậu bị thương, sờ soạng tìm thuốc bôi trơn dưới gối.

Linne không quan tâm, cậu đã nuốt vào hơn một nửa. Cậu thở hổn hển, thái dương ướt nhẹp mồ hôi, đến cả lông mi cũng như ướt sũng, vẻ mặt lúc này của cậu vô cùng yếu ớt và bất lực nhưng ánh mắt lại say đắm đến mức điên cuồng, hiển nhiên cũng bị tình dục tra tấn đến khó chịu. Reto vươn tay giữ lấy thắt lưng Linne giúp cậu giữ vững cơ thể không bị đổ xuống, tay kia thì xoa bóp vỗ về mông cậu.

Đôi khi hắn cũng hưởng thụ sự chủ động của Linne nên định làm từ từ, không ngờ Linne lại nóng vội, cắn răng ngồi luôn xuống, cậu đã đánh giá quá cao năng lực thừa nhận của cơ thể mình, cho dù có định lực lớn đến đâu thì cũng không chịu nổi sự tấn công như thế. Khoái cảm xông thẳng lên não, suýt nữa Linne đã ngất xỉu đi, cuối cùng cậu thở ra một hơi thật mạnh, nước mắt rơi xuống.

"Sao lại vội vàng thế." Reto còn có tâm trạng đùa cậu: "Tôi đâu có biến mất."

Linne khóc nhưng không hề tỏ ra yếu thế, mông di chuyển lên xuống liên tục.

Thực ra tâm trạng cậu không tốt, cố ý coi Reto trở thành công cụ trút cảm xúc, động tác thô bạo quyết đoán, ai không biết còn tưởng rằng Reto mới là người "ở dưới". Sau đó hai người làm tình như đánh nhau, cả căn phòng đều tràn ngập tiếng thở dốc.

Thấy cậu nháo loạn như vậy, Reto vừa giận vừa xót, sợ cậu ngược đãi bản thân, làm thân thể bị thương thì mất nhiều hơn được, nhưng hắn lại không muốn ngăn cản Linne trút cảm xúc. Rốt cuộc ngài thượng tá vẫn nhận thua, mặc cho cậu làm gì thì làm. Linne cũng không nói nên lời nữa, giọng khàn đặc đi, khóe mắt đỏ bừng đáng thương, còn không quên cong mông diễu võ dương oai.

Reto chỉ kéo đầu cậu xuống và hôn triền miên không chừa một giây nào, Linne cảm nhận được khoái cảm trong cơn hít thở khó khăn, đầu như trống rỗng chẳng nghĩ được gì nữa.

Cuối cùng mình đã cao trào như thế nào Linne cũng hoàn toàn không có ấn tượng.

Hai người thấm mồ hôi nằm trên chiếc drap giường đầy rượu và tinh dịch. Reto không ngừng hôn cậu, thấy mắt cậu dần lấy lại tiêu cự, hắn mới thấp giọng nói: "Chờ mấy năm nữa tình hình ổn định, tôi và em về Serbia một chuyến nhé."

Tuy Linne không nói ra nhưng hắn biết, nhớ quê nhà là nỗi niềm canh cánh mà Linne luôn giấu kỹ trong lòng, Valter đến đây đã khơi gợi nó lên một cách dữ dội. Hắn không ngại Linne lấy chuyện giường chiếu để trút cảm xúc, nhưng chuyện như vậy một lần hai lần còn được, nếu nhiều quá thì không tốt cho sức khỏe của cậu, vả lại đó chung quy không phải cách trị tận gốc.

Linne dụi mặt vào ngực hắn, hồi lâu không nói gì. Đây là giây phút hiếm hoi cậu tỏ ra yếu ớt, Linne hơi ngượng ngùng. Một lát sau, cậu khẽ ừ một tiếng coi như đồng ý.

Hôm sau Valter dậy hơi muộn, tưởng sẽ bỏ lỡ bữa sáng, ai dè lại đụng phải Linne đang tràn trề sức sống ở phòng ăn. Cậu chàng lắp bắp kinh hãi, trước kia không bao giờ có chuyện Linne ngủ thẳng cẳng đến tận lúc này.

"Cậu cứ nghỉ ngơi trước đã, đừng vội, bây giờ không phải vụ mùa." Linne đã có sắp xếp cho Valter: "Chúng tôi tuyển rất nhiều công nhân hỗ trợ, hơn nữa Reto rất mê mẩn với mấy thứ máy móc, trang viên của chúng ta phải thực hiện cơ giới hóa việc trồng trọt thì mới nâng cao sản lượng tới mức tối đa được. Lát nữa tôi đưa cậu ra ngoài một chút để làm quen với hoàn cảnh. Xem cậu thích làm gì rồi nói sau."

Valter rất cảm kích: "Chỉ cần có việc thì tôi đều làm hết. Nhưng trước kia tôi chưa từng trồng nho, bây giờ phải học gấp."

"Có sao đâu? Lúc đầu tôi cũng chẳng biết gì hết. Nhưng mà trước khi trồng nho, cậu nên học tiếng Ý đã."

"Hôm qua thượng tá có đưa tôi mấy quyển sách ngoại ngữ, tôi đang xem rồi đây."

Dùng bữa xong, họ thay quần áo lao động rồi ra ngoài. Dọc đường đi, nông dân đang làm việc đều chào hỏi Linne một cách rất thân thiết. Linne vừa xem xét dây leo cây nho vừa giới thiệu hoàn cảnh xung quanh: "Chúng tôi cũng gặp không ít khó khăn. Ban đầu tới đây chẳng biết gì cả, trước kia Reto làm quan chức quen rồi, tự dưng biến thành anh nông dân thì chưa thích ứng kịp, người dân ở đây chẳng thèm để ý tới ổng, thế là ổng phải học cách giao tiếp với những người ở tầng lớp dưới. Ổng tình nguyện hạ thấp mình để học kỹ thuật với nông dân, bây giờ người dân ở đây đều rất kính trọng ổng."

Valter kinh ngạc, cậu chàng rất khó tưởng tượng ra cảnh Reto làm nông dân: "Hình như thượng tá cũng thay đổi rất nhiều."

Linne mỉm cười: "Chẳng có gì là bất biến cả."

Một cơn gió thổi bay chiếc mũ rơm trên đầu Linne, cậu duỗi tay ra bắt lấy nhưng không kịp, bèn chạy theo cơn gió gần 50 mét mới lấy được chiếc mũ về. Valter đi phía sau, nhìn dáng vẻ Linne chạy trong gió thì suýt chút nữa rơi nước mắt.

Linne quay lại vẫy vẫy chiếc mũ, chờ cậu chàng tới gần mới nói: "Valter, chúng ta đều không thể quay về. Đây là chuyện chúng ta không làm gì được."

Valter hiểu ý cậu. Họ có thể trở về Serbia, trở về Sarajevo, nhưng họ không thể quay trở về quá khứ, không thể quay trở về niên đại đầy khờ dại đẹp đẽ tuyệt vời ấy. Hiện giờ họ chỉ có thể hoài niệm về quê cũ mà không thể tìm lại mảnh đất hư ảo trong tim họ được nữa.

Valter vô cùng chua xót: "Nơi này thực sự đẹp quá, từ lúc bước xuống xe khách là tôi đã biết ngay đây không phải Sarajevo. Sarajevo đã không còn những phong cảnh thiên nhiên đẹp như thế này nữa rồi. Nhưng cho dù Sarajevo trong lòng tôi chỉ còn lại khói lửa và sự lưu lạc, nó vẫn không thể thay thế. Chỉ chúng ta mới hiểu được vẻ đẹp của nó."

"Tôi biết." Linne cầm tay cậu chàng: "Chỉ cần chúng ta mãi mãi ghi nhớ dáng hình của Sarajevo thì nó sẽ mãi mãi tồn tại. Điều này không bao giờ thay đổi. Nó đã từng tồn tại, có người hiểu được vẻ đẹp của nó, vậy thì chẳng còn gì tiếc nuối."

Bọn họ đi hết cánh đồng tới tận chân núi. Diện tích của trang viên vẫn kéo dài đến cả sau núi. Đi qua ngọn núi này sẽ có những phong cảnh khác đang chờ họ. Valter vững bước chân, không ngoái đầu lại nhìn lần nào nữa.

- -- Toàn văn hoàn ---