Nhật Kí Gửi Tôi Mười Năm Sau
C12: Mình Bị Rối Loạn Nhân Cách Tránh Né - Avpd (avoidant Personality Disorder)?

AvPD (Avoidant Personality Disorder) là gì?

Avoidant Personality Disorder trong tiếng Việt là chứng Rối Loạn Nhân Cách Tránh Né (RLNCTN). Theo định nghĩa trong một bài viết của trang Beautifulinmindvn thì những người mang trong mình chứng RLNCTN thường có xu hướng "thờ ơ" và không muốn mình bị làm phiền, thường tự cô lập bản thân khi ra khỏi vòng tròn gia đình hay bạn bè. Họ cực kỳ dễ ngại ngùng, và dễ bị tổn thương bởi những dấu hiệu không hài lòng dù là nhỏ nhất từ những người khác. Họ thường tránh những hoạt động trong xã hội hay công việc đòi hỏi giao tiếp giữa người với người (Oltmanns & Emery, 2014).

Vì sao mình nghĩ mình bị AvPD?

Về cơ bản, người mắc chứng AvPD có một nỗi sợ kinh hoàng về việc mình sẽ bị từ chối, phủ nhận và mất mặt. Từ đó họ làm tất cả mọi thứ để tránh né bản thân mình rơi vào những tình huống trên dù cho bằng những hành động mang tính chất cực đoan và tồi tệ nhất. Mình cảm thấy mình đã trải qua tất cả những chuyện này trong suốt quá trình trưởng thành. Những năm tháng không thể nào lí giải được hành động của chính mình.


Trong bài viết ở trang Beautifulinmindvn mình đã đọc có liệt kê ra 7 triệu chứng cơ bản. Sau khi đọc và tự nhìn nhận lại cách hành xử của bản thân mình trong suốt nhiều năm qua thì mình nhận ra rằng tất cả mình đều đã từng trải qua. Và mình thật sự không thể nào hiểu được vì sao mình lại như vậy? Liệu có phải tất cả mọi người đều cảm nhận giống mình hay không? Nếu có, vì sao họ vẫn có thể vui vẻ và cười đùa trong khi mình không thể? Nếu không, vậy thì mình quá khác người chăng?

Mọi chuyện đã như thế này từ bao giờ?

Từ nhỏ, mình đã rất sợ bị mất mặt cũng như rơi vào những tình huống ngại ngùng và lúng túng. Mình từng nghĩ đây có lẽ là bản tính kiêu ngạo đặc trưng của chòm sao Sư Tử tuy rằng có vẻ nó hơi quá. Mình không nghĩ ai được sinh ra dưới chòm sao này cũng sẽ hành động như mình. Bởi vì những người bạn khác cung Sư Tử của mình họ không như vậy.

Có một giai đoạn mình rơi vào khủng hoảng tinh thần cực kì tồi tệ, mình cũng nghĩ rằng mình bị Social Anxiety dù cho các triệu chứng liệt kê chỉ đúng vào thời điểm đó, còn lại ở tình huống bình thường thì không. Trên thực tế, mình không sợ đám đông, mình cũng không sợ bị chú ý. Vì có những buổi thuyết trình môn học mình yêu thích thì mình rất tự tin để thể hiện bản thân mình. Thứ mình ghét ở đây là bị mang ra làm trò đùa trong một đám đông. Điều đó mới là thứ khiến mình cảm thấy kinh hãi chứ không phải là đám đông bình thường. Vì thế Social Anxiety không phải là chứng bệnh dành cho mình.

20 năm qua, mình nghĩ rằng mình trải qua những tình huống khiến cho bản thân gần như là phát điên vì chịu sự ảnh hưởng của AvPD mỗi ngày. Nhưng rồi mọi chuyện cũng sẽ qua, vì quá nhỏ nhặt nên mình không nhớ. Nhưng vẫn có một vài lần rất kinh khủng khiến mình không thể nào quên được. Những giai đoạn kinh khủng trong cuộc đời đó càng khiến cho chứng bệnh này của mình ngày một nặng, qua mỗi lần tính cách và ước mơ của mình lại bị tác động rất nhiều.

Ngoài ra mình còn thuộc nhóm số 6 với cánh 5 của Enneagram nữa. 6W5 là một Defender chính hiệu, một nhóm tiêu biểu cho sự trung trành nhưng luôn cảm thấy nghi ngờ và không an toàn về tất cả mọi thứ xung quanh mình. Họ suy nghĩ, họ lên kế hoạch, họ làm tất cả mọi thứ chỉ để bảo vệ cho sự an toàn của mình. Ở đây, sự an toàn có thể tùy thuộc theo từng cá nhân. Bởi vì sự xuất hiện của AvPD trong cuộc đời mình nên hiện tại mức độ của mình đang ở trung bình cho 6w5, một level không tốt lắm. Và sự an toàn của một 6w5 với AvPD là việc bản thân không phải chịu sự mất mặt và phủ nhận.


Từ nhỏ đến lớn, có lẽ trừ những năm tháng cấp 1 ra mình chưa bao giờ tồn tại ở mức độ khỏe mạnh (healthy level) của 6w5 cả, mình luôn ở Average level với một vài lần rơi vào Unhealthy level. Tệ nhất là mình từng có ý định tự sát. Mình không tự sát vì mình bị trầm cảm hay những gì đại loại như vậy. Ý nghĩ tự sát của mình xuất hiện một cách vô cùng hợp lí. (Oops, the logical mindset of an ISTJ is coming!)

Khi mà sự an toàn của mình bị phá hủy. Khi đó mình vừa trải qua sự phủ nhận từ những người mình không nghĩ họ sẽ đối xử như vậy với mình và tiếp theo đó mình sắp bị đưa vào một tình huống vô cùng mất mặt khác thì AvPD của mình càng trở nên nặng. Bản tính của một Defender trỗi dậy. Level tăng lên từ từ, mình có thể cảm nhận được. Và mình chỉ có tìm cách thoát khỏi nó trong tuyệt vọng nên dẫn đến ý nghĩ tự sát. Ý nghĩ này hình thành và phát triển chỉ vì mình không muốn bị mất mặt. Chỉ vậy. Mình không hề bị trầm cảm hay gì cả.

Tạm kết

AvPD là một chứng bệnh tâm lí mình đã mang nhiều năm nhưng không có một hậu quả gì vô cùng nghiêm trọng. Chỉ là đến một ngày mình chợt nhận ra rằng tuy nó không khiến mình cảm thấy cực kì tồi tệ như Trầm Cảm nhưng mà nó có khả năng ngăn cản con đường phát triển sự nghiệp của mình nếu như mình không thấu hiểu, chấp nhận và tìm cách khắc phục nó.


Tuy vậy nhưng không có nghĩa là mình không có một lần nào trải qua khủng hoảng vì nó. Chúng thật sự rất kinh khủng. Là một ISTJ, mình rất tin vào khả năng khống chế cảm xúc và sự lí trí của mình. Nhưng cũng có những lúc mọi thứ đã đi quá giới hạn mà tâm lí của mình có thể chịu đựng được dưới sự tác động của AvPD. Mình đã suýt làm những điều tồi tệ nhất.

Ở phần sau, mình sẽ kể rõ hơn mình đã trải qua những gì và những gì nó ảnh hưởng lên tâm lý, cách hành xử của mình sau đó như thế nào và vì sao mình tin rằng mình đã mắc chứng AvPD sau khi nhìn lại những chuyện cũ...

Ngày 10 tháng 3 năm 2018